DEHB ve Günlük Hayat

DEHB ve Günlük Hayat: Çocukların Karşılaştığı Zorluklar

DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu), çocukluk çağının en yaygın nöro-gelişimsel bozukluklarından biridir. Bu bozukluk, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtü kontrolünde zorluklarla karakterizedir. DEHB, çocukların sosyal, akademik ve günlük yaşam aktiviteleri üzerinde önemli etkiler bırakabilir.

Çocuklar arasında yaygın olarak görülen DEHB, bireyin odaklanma, plan yapma, organizasyon ve duygusal kontrol gibi temel becerilerini etkileyebilir. Bu makalede, DEHB’nin tanımı ve çocukların günlük yaşamlarını nasıl etkilediği üzerinde duracağız.

DEHB Tanısı ve Belirtileri

DEHB’nin en yaygın tanısı, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayımlanan “Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı” (DSM-5) kriterlerine göre tanımlanır. Bu kriterler çocuğun yaşına uygun düzeyde dikkat süresinin, dürtü kontrolünün ve hiperaktivite seviyelerinin değerlendirilmesini içerir. DSM-5 kriterlerine göre DEHB’nin farklı alt tipleri bulunmaktadır:

• Dikkat Eksikliği Tipi (DE Tipi): Özellikle dikkat süreçlerinde zorlanma görülen tip.
• Hiperaktivite ve Dikkat Eksikliği Tipi (HDE Tipi): Dikkat eksikliğine ek olarak aşırı hiperaktivite belirtileri olan tip.
• Hiperaktivite/İmpulsivite Tipi (HI Tipi): Özellikle hiperaktivite ve dürtü kontrolünde sorunlar yaşanan tip.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Belirtileri

DEHB’nin belirtileri, genellikle üç ana kategori altında incelenir:

A. Dikkat Eksikliği Belirtileri

• Zorlanmış odaklanma ve dikkat sürdürme.
• Dikkat dağınıklığı ve çabuk sıkılma.
• Görevleri tamamlamakta güçlük ve unutkanlık.

B. Hiperaktivite Belirtileri

• Sürekli hareket etme ihtiyacı.
• Fiziksel olarak yerinde duramama.
• Sessiz duramama, konuşma hızında artış.

C. İmpulsivite Belirtileri

• Bekleme sırasında dürtü kontrolünde zorlanma.
• Sorumluluk almakta güçlük ve ani tepkiler.
• Sıra beklememe ve düşünmeden davranma.

Bu belirtiler, çocuğun yaşına ve gelişim seviyesine uygun olacak şekilde değerlendirilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı konulabilmesi için çocuğun bu belirtileri genellikle altı aydan daha uzun bir süre boyunca göstermesi gereklidir.

Eğitim Ortamındaki Zorluklar

DEHB, özellikle sınıf ortamında çocukların dikkatini sürdürmekte zorlanmalarına neden olabilir. Bu durum, öğrencinin öğretmenin talimatlarına odaklanmasını güçleştirebilir. Sınıf içinde dikkatini dağıtan içsel veya dışsal uyaranlar, çocuğun öğrenme sürecini etkileyebilir. Öğrencinin sık sık dikkatinin dağılması, sınıf içindeki etkileşimleri ve öğrenme sürecini olumsuz yönde etkileyebilir.

Öğrenme Güçlükleri ve DEHB İlişkisi

DEHB olan çocuklar, genellikle öğrenme güçlükleriyle karşılaşabilirler. Dikkat eksikliği, öğrencinin ders materyallerine odaklanmasını engelleyebilir ve bu durum öğrenme sürecini olumsuz yönde etkileyebilir. Ayrıca, hiperaktivite ve impulsivite belirtileri, öğrencinin sınıf içinde uyum sağlamasını ve öğrenme ortamında sosyal becerilerini geliştirmesini zorlaştırabilir. Bu nedenle, DEHB olan çocuklar için öğretim stratejileri ve sınıf içi desteklerin uyarlanması önemlidir. Öğretmenler, çocukların bireysel ihtiyaçlarına yönelik esnek ve destekleyici bir öğrenme ortamı sağlamak için çaba göstermelidir.

Sosyal İlişkilerde Karşılaşılan Zorluklar

DEHB, çocukların sosyal ilişkilerinde çeşitli zorluklar yaşamalarına neden olabilir. Özellikle arkadaşlık ilişkilerinde sıkça karşılaşılan sorunlar arasında dikkat eksikliği ve impulsivitenin etkisi yer almaktadır. DEHB’li çocuklar, sıklıkla arkadaşlarıyla oyun oynarken veya grup aktivitelerinde dikkatlerini sürdürmekte zorlanabilirler. Bu durum, diğer çocuklarla uyumlu bir şekilde etkileşim kurmalarını engelleyebilir ve sosyal izolasyon riskini artırabilir.

Empati ve İletişim Sorunları

DEHB’li çocuklar, sosyal ilişkilerinde empati kurma ve duygusal anlayış geliştirme konusunda zorlanabilirler. İmpulsivite ve dikkat eksikliği, doğru iletişim becerilerini kullanmalarını engelleyebilir. Bu durum, diğer çocuklarla anlayışlı ve sağlıklı bir iletişim kurma konusundaki becerilerini etkileyebilir. Ebeveynler ve öğretmenler, çocuklara sosyal beceri geliştirme konusunda destek olmalı ve öğrenme ortamlarını daha destekleyici hale getirmek için çaba sarf etmelidirler.

Günlük Rutin ve Organizasyon

DEHB’li çocukların günlük aktivitelerde karşılaştığı zorluklar, özellikle ev içindeki rutin görevlerle ilgili olabilir. Dikkat eksikliği, odaklanma zorluğu ve hiperaktivite, ev işleri, temizlik, veya kişisel bakım gibi günlük aktivitelerde çocukların başarısını etkileyebilir. Örneğin, bir aktiviteye başlama konusundaki zorlanma, çocuğun odayı toplamasını veya ödevlerini tamamlamasını engelleyebilir.

DEHB, zaman yönetimi ve organizasyon becerileri üzerinde de etkili olabilir. Çocuklar, görevleri sıralama, önceliklendirme, ve zamanı etkili bir şekilde kullanma konularında zorlanabilirler. Bu durum, özellikle okul projeleri veya ev ödevleri gibi zaman odaklı aktivitelerde sorunlara yol açabilir. Ebeveynler ve öğretmenler, çocuklara bu becerileri öğretmek, planlama stratejileri sağlamak ve düzenli takip sistemleri oluşturmak konusunda destek olabilirler.

Sonuç

DEHB ile başa çıkma süreci, bireyin ihtiyaçlarına ve yaşına bağlı olarak farklılık gösterir. DEHB ile başa çıkmak için etkili bir destek sistemi oluşturmak önemlidir. Ebeveynler, öğretmenler, sağlık profesyonelleri ve arkadaşlar arasında güçlü iletişim ve işbirliği, bireyin daha sağlıklı ve başarılı bir yaşam sürmesine katkıda bulunabilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu – Etkileri, Teşhis ve Tedavi Yöntemleri

Çocuklar Neden Korkar?